Słowo na niedzielę

Faust to fikcyjna postać i główny bohater dramatu Johanna Wolfganga von Goethego (1749-1832). Dwuczęściowe dzieło zawiera około 12 tysięcy wersów, stąd uważane jest za dzieło niesceniczne. Goethe pisał je przez 58 lat, a ukończył w roku swojej śmierci (zmarł 22 marca 1932). Zatem Goethe pisał Fausta praktycznie przez całe swoje dorosłe życie. W całości dramat został wydany po śmierci twórcy.

Pierwowzorem literackiego naukowca, który przyzywa Diabła, podpisuje cyrograf, oferując swą duszę, i oczekuje, że w zamian, Diabeł będzie mu służył przez jakiś czas, była postać niemieckiego alchemika Johanna Georga Fausta żyjącego na przełomie XV i XVI wieku.

Co to ma być?

Jak to co?! Literatura o nas.

Mefistofeles (do Pana)

……………

Mój patos Ciebie nawet by rozśmieszył,

Gdybyś od śmiechu dawno nie był odwykł.

O słońcu, światach też Ci nic nie powiem,

Ja widzę tylko jak się męczy człowiek.

Ten młody świata bóg snadź wcale się nie zmienia

I tak jest dziwny dziś, jak w pierwszym dniu stworzenia.

Lecz lepiej żyłby sobie, gdybyś w zbytku łaski

Nie ubrał go w światłości niebieskiej odblaski.

Rozsądkiem on to zwie i asumpt z tego bierze,

By stać się jeszcze bardziej zwierzęcym niż zwierzę.

Wybaczcie, że porównać śmiałbym go na przykład

Do jednych z onych polnych, długonogich cykad,

Co wiecznie podlatując w podskokach się zrywa

I w trawie wciąż tę samą piosenkę swoją śpiewa;

A niechby już w tej trawie raz się uspokoił!

Lecz gdzie tam! On wciąż nosem grzebie w byle gnoju.

(…)

(Ostatnie słowa Fausta)

Życia w wolności wart tylko, kto sobie

Wywalczać musi je na każdy dzień.

I tak w niebezpieczeństwa ciągłego otoku

Dziecko, mąż, jak i starzec spędza rok po roku.

Taką chcę widzieć rojną brać,

Na wolnej ziemi z wolnym ludem stać,

Gdybym mógł chwili rzec: Jak pięknaś!

O, nadal trwaj! Nie uchodź mi!

W eonach zatrzeć się nie mogą piętna

Stóp moich i ziemskich moich dni.

W przeczuciu szczęścia aż takich nasileń

Przeżywam dziś najwyższą moją chwilę.

(Umiera?!)

(…)

Mefistofeles

Nigdy nie syty, przebiegł setki mil,

Coraz to nowych postaci się ima,

Ostatnią pustą, najgorszą z swych chwil,

Tę właśnie biedak chce zatrzymać.

Co mocno mi się stawiał tak –

Zwycięzca czas – tak starzec tu na wznak.

Tu zegar zamilkł –

Chór

Zamilkł. Nocną ciszą tchnie.

I wskaźnik spadł.

Mefistofeles

Spadł. Wykonało się.

Chór

Minęło już.

Mefistofeles

Minęło! Pusty dźwięk.

I czemu tak?

Przeszło, jest czystym „Nie” i „Wszystko jedno jak”.

Więc po cóż tworzyć w nieskończoność.

Przecz w nicość zgarniać każdą rzecz stworzoną!

To tak, jak gdyby nigdy nie było – i kwita,

A jednak w kółko biega, tak jak gdyby było.

Mnie raczej wieczna próżnia byłaby już miłą.

(Następuje łożenie do grobu)

„Prafaust”

(Mefistofeles cyt. klechę)

…”Chrześcijańskie iście to zasady!

Kto się zwycięża, ten zawsze wygrywa,

Kościół żołądek ma nie od parady,

Tyle już różnych krajów pożarł przecie,

A się kiedy przejadł? Nigdy w świecie!

Jedynie Kościół, wierzcie mi, kobity,

Zdolny jest trawić pieniądz źle nabity”.

Faust

Taki się już zwyczaj przyjął,

Żyd i król to samo czynią.

(…)

Faust (do Mefistofelesa)

Jeślibym chwili rzekł: Jak pięknaś!

O, nadal trwaj! Nie uchodź mi!

Możesz mnie w więzach twoich spętać,

Niech się wypełnią moje dni!

Niech dzwon pogrzebny zabrzmi dla mnie.

Ty z służby twej bądź zwolnion wraz,

Niech wskaźnik spadnie, zegar stanie,

Znaczy mi niech minie czas.

Poplątane strasznie i poprzestawiane te fragmenty Fausta. Kto ma ochotę niech bierze dramat do ręki i niech układa to w kolejności chronologicznej.

Każdy wędruje do swego celu za mgłą. 

Paweł Hertz tak mówił o ostatecznym celu ziemskiej wędrówki człowieka:

Ostatecznym celem  wędrówki jest powrót do domu. I rozważanie czy warto było go opuszczać… Ale w drodze przez życie nie możemy powrócić do domu, z którego wyszliśmy, bo nie ma powrotu do łona matki. Dochodzimy do miejsca, w którym dla jednych – nie ma nic, dla drugich – jest inny świat i nowa wędrówka.

Amen!